У ноч на 26 красавіка на чацвёртым энергаблоку Чарнобыльскай АЭС адбыўся выбух у падчас правядзення праектных выпрабаванняў адной з сістэм забеспячэння бяспекі.
У выніку выбуху была цалкам разбурана актыўная зона і уся верхняя частка будынка рэактара, моцна пацярпелі і іншыя збудаванні. Былі знішчаны бар'еры і сістэмы бяспекі, якія абаранялі навакольнае асяроддзе ад радыенуклідаў, напрацаваных у облученном паліве.
Выкід прадуктаў ядзернага паліва з пашкоджанага рэактара на узроўні мільёнаў кюры ў суткі працягваўся ў працягу 10 дзён з 26 красавіка па 6 мая 1986 года, пасля чаго рэзка ўпаў (у тысячы разоў) і ў далейшым працягваў змяншацца.
У выніку аварыі радыеактыўнаму забруджванню падвергліся тэрыторыі 17 краін Еўропы агульнай плошчай 207,5 тысячы квадратных кіламетраў. Большая частка прыйшлася на тэрыторыі Украіны (37,63 тысяч квадратных кіламетраў), Беларусі (43, 5 тысяч квадратных кіламетраў) і Расеі (59,3 тысяч квадратных кіламетраў). У Расіі радыяцыйнаму забруджванню падвергліся 14 рэгіёнаў, на якіх пражывала каля трох мільёнаў чалавек.
Радыеактыўнасць, якую прынеслі з сабой забруджаныя аблокі з Чарнобыля, была зафіксавана не ў паўночнай і паўднёвай частках Еўропы, але і Канадзе, Японіі і Злучаных Штатах. Незагрязненным засталося толькі толькі паўднёвае паўшар'е Зямлі.
Аварыя на ЧАЭС так ці інакш закранула жыццё мільёнаў людзей. Большая частка насельніцтва паўночнага паўшар'я ў выніку чарнобыльскай аварыі падвергнулася ўздзеянню радыяцыі ў рознай ступені. Людзі, якія пражываюць за межамі тэрыторыі былога Савецкага Саюза, атрымалі адносна невялікія дозы, у асноўным, у залежнасці ад таго, ці мелі месца пры дажджы праходжанні радыеактыўнага следу.
Амаль 8,4 мільёна чалавек у Беларусі, Расеі, Украіны падвергліся ўздзеянню радыяцыі, сотні тысяч з іх былі эвакуяваныя з забруджаных тэрыторый.
Непасрэдна у час аварыі вострага радыяцыйнаму ўздзеянню падвергнулася больш за 300 чалавек з персаналу АЭС і пажарных. З іх 237 быў пастаўлены першасны дыягназ "вострая прамянёвая хвароба" (ОЛБ), у далейшым гэты дыягназ быў пацверджаны ў 134 чалавек. 28 чалавек памерлі ад ОЛБ ў першыя месяцы пасля аварыі. Тры чалавекі загінулі ў момант выбуху на чацвёртым энергаблоку (адзін чалавек загінуў у момант выбуху пад абломкамі, іншы памёр праз некалькі гадзін ад атрыманых траўмаў і апёкаў, а трэці з іх памёр ад сардэчнай недастатковасці).
Пасля аварыі, да работ па ліквідацыі яе наступстваў былі прыцягнутыя 600 тысяч грамадзян СССР (па некаторых ацэнак да 800 тысяч чалавек, у тым ліку вялікая колькасць ваенных), у тым ліку – 200 тысяч з Расеі. Яны непасрэдна ўдзельнічалі ў стварэнні "Хованкі" над разбураным чацвёртым блокам, у дэзактывацыі пляцоўкі ЧАЭС і іншых блокаў.
Самая вялікая група ліквідатараў ўдзельнічала ў аперацыях па ачыстцы тэрыторыі пасля аварыі. Хоць працавалі яны ўжо не ў аварыйнай абстаноўцы, яны, тым ня менш, атрымалі значныя дозы апраменьвання.
Удзельнікі ліквідацыі наступстваў аварыі, рызыкуючы жыццём і здароўем, выканалі свой абавязак і прадухілілі распаўсюджванне пагібельных радыеактыўных выкідаў.
Аддаючы даніну памяці загінуўшым, кіраўнікі дзяржаў-удзельніц Садружнасці Незалежных Дзяржаў на саміце ў чэрвені 2001 года прынялі рашэнне звярнуцца да дзяржавам – членам ААН аб аб'яве 26 красавіка Міжнародным днём памяці ахвяр радыяцыйных аварый і катастроф.
17 снежня 2003 года Генасамблея ААН падтрымала рашэнне Савета кіраўнікоў дзяржаў СНД аб абвяшчэнні 26 красавіка Міжнародным днём памяці ахвяр радыяцыйных аварый і катастроф, а таксама заклікала ўсе дзяржавы-члены ААН адзначаць гэты Міжнародны дзень і праводзіць у яго рамках адпаведныя мерапрыемствы.
У 2011 годзе Вярхоўная Рада зацвердзіла праграму вываду з эксплуатацыі Чарнобыльскай АЭС. Згодна з праграме, Чарнобыльская АЭС будзе цалкам ліквідаваная да 2065 годзе.
16 кастрычніка 2015 года ў Рэспубліцы Казахстан на саміце СНД быў прыняты важны палітычны і міжнародны дакумент - Зварот кіраўнікоў дзяржаў Садружнасці Незалежных Дзяржаў у сувязі з 30-й гадавінай аварыі на Чарнобыльскай АЭС. У Звароце падкрэсліваецца даніну памяці загінулым у выніку чарнобыльскай трагедыі і рашучасць працягваць прыкладаць намаганні па пераадоленні наступстваў чарнобыльскай катастрофы, а таксама ўтрымліваецца заклік ўсяляк садзейнічаць вырашэнню праблем, звязаных з наступствамі ўдзелу ветэранаў-чарнобыльцаў у ліквідацыі чарнобыльскай катастрофы.
8 снежня 2016 года ў штаб-кватэры ААН у Нью-Ёрку на пленарным пасяджэнні Генеральная Асамблея ААН прыняла кансэнсусам ініцыяваную і падрыхтаваную дэлегацыяй Беларусі рэзалюцыю "Доўгатэрміновыя наступствы чарнобыльскай катастрофы".
Разам з Беларуссю суаўтарамі новага дакумента Генеральнай Асамблеі ААН па чарнобыльскай праблематыцы сталі 60 дзяржаў свету.
Прынятая па ініцыятыве Беларусі рэзалюцыя ГА ААН – яркае сведчанне салідарнасці міжнароднай супольнасці з намаганнямі пацярпелых краін і гатоўнасці працягваць супрацоўніцтва з імі па постчернобыльским праблем і аказваць адпаведнае садзейнічанне.
Рэзалюцыя заклікае да захавання увагі з боку міжнароднай супольнасці да постчернобыльским праблемах і скаардынаваным міжнародным дзеянняў для вырашэння доўгатэрміновых наступстваў аварыі на Чарнобыльскай АЭС. Асноўны пасыл новай рэзалюцыі ГА ААН – неабходнасць працягу чарнобыльскага супрацоўніцтва пад эгідай ААН у мэтах дасягнення ўстойлівага развіцця пацярпелых рэгіёнаў і насельніцтва праз партнёрства, інавацыі і інвестыцыі.
Дакумент заклікае дзяржавы-члены і ўстановы сістэмы ААН да ўзгадненні падыходаў да развіцця міжнароднага чарнобыльскага ўзаемадзеяння ў сувязі з завяршэннем у 2016 годзе дзесяцігоддзя ААН па рэабілітацыі і ўстойлівым развіцці пацярпелых рэгіёнаў.
